Over rijk en arm en het vermogen van 't Vjenne
Foto: Stefan Schipper
Digitaal dolend door de donkere krochten van de schemerachtige Vjeanse geschiedenis zit ik ineens in het "Belastingcohier op de 1000e penning Vriezenveen" van het jaar 1751. In 23 pagina's blader ik vorsend door die Quote lijst van toen: een opsomming van de vermogens van de inwoners met de bedragen waarover men wordt aangeslagen. Norm is, dat over elke 1.000 gulden men 1 gulden moet afdragen. Mensen met minder vermogen dan 50 gulden zijn vrijgesteld. Is dit sociaal of wist men toen ook al dat van een kale kip geen veren vallen te plukken?
De lijst van 1751 wordt aangevoerd door "Bernardus van 't Spijker en moeder", met een vermogen van 7.000 gulden. Dat is nog meer dan de hem opvolgende, bekende (rijke) families Kruijs en ten Cate. Dit wekt mijn interesse en ik duik al even driest digitaal onder in de ruim gevulde poel van namen op Vriezenveners.nl. Die vertelt mij dat Bernardus van 't Spijker in 1717 in Vriezenveen geboren is. En ja hoor; niet echt verbaasd maar meer onthutst constateer ik, dat zijn moeder een ten Cate is en dat hijzelf getrouwd is met Gesijna Kruijs. En zo komt alles weer mooi bij elkaar. Wordt het familievermogen zo veilig gesteld via bewuste huwelijkskeus? Hoe zit het dan met de liefde? En mij kwam ook wel eens ter ore: Trauw'n umme 't geld maj neit doan mar 't is wal nå makk'lijk. Of anders gezegd, zoals mij ook ter ore kwam: "Dat je zelf geen geld hebt, doar kun je niks an doen maar as oen vrauwe geen geld hef, dat is oen eigen schuld".
Maar Bernardus en Gesijna hadden niet alleen veel geld; ze hadden ook veel kinderen, wel negen. Rijkdom in meerdere opzichten. Bernardus was boer en ontvanger rente en personele landsmiddelen van Wierden en Hooge Heksel. Dat geld en macht in elkaars verlengde liggen blijkt wel uit het feit dat zijn zoon Hendrik, geboren te Wierden in 1739, koopman van beroep, in de Franse tijd maire (burgemeester) van Vriezenveen was van 1795 tot 1803.
Jaarlijks presenteert de Quote een lijst met de namen van de 500 rijkste mensen van ons land. Die vermeldt ook de naam van plaatsgenoot Adri van Moort (1939), eigenaar van Witte van Moort, een internationale producent van hoogwaardig plaatwerk die keurige cijfers draait, aldus de Quote. Het vermogen wordt geschat op 120 miljoen euro. Hij heeft het bedrijf van zijn vader gemoderniseerd en uitgebreid tot de grootste werkgever van ons dorp. Het is gevestigd achter de fraai ogende façade van Westeinde 632. Hij staat daarom terecht centraal in “De Vjennelacht”, een doorsnee beeld van de Vjeanse bevolking van arm en rijk in willekeurige volgorde.
Het is de kunst om tevreden te zijn met wat je hebt. Liefde, gezondheid en geluk zijn met geen geld te betalen. En ik? Ik ben dik tevreden. En voor mij hoeft u niet op de Quote 500 lijst te kijken.
