De Nederlandse Protestantenbond aan de Kaaikstiiege
Foto: Op de voorgrond de woning van dr. Van Grol en dr. Buitenhuis, op de achtergrond: zuidelijk aanzien van het kerkgebouw van de Protestantenbond.
De Bouwmeesterstraat en Almeloseweg te Vriezenveen zijn vanuit de historie ook bekend onder de naam Kaaikstiiege. Daarmee wordt letterlijk bedoeld, de opweg naar de kerk. Tot ongeveer 1400 kende Vriezenveen geen eigen kerk en de Vriezenveners gingen via deze weg ter kerke in Almelo. Aan de Almeloseweg, binnen een korte afstand van enkele honderden meters, stonden eens drie kerkgebouwen. Daarvan is er nog één in gebruik, één is oud en vervallen en één is er compleet verdwenen.
De voormalige “Evangelisatie” is in de jaren 90 van de vorige eeuw afgebroken en vervangen door een nieuw kerkgebouw, de Bethelkerk, Almeloseweg 41. Deze kerkgemeenschap van meer dan 400 zielen heeft zich aangesloten bij de Hersteld Hervormde kerk.
Dichtbij 't Midden staat de oude Joodse Synagoge, Almeloseweg 5, die van 1876 tot 1923 in gebruik was bij de Nederlands Israëlische Gemeente te Vriezenveen. Het gebouw deed daarna dienst als timmermanswerkplaats van Goosselink en daarna was het een opslagplaats voor de laatste eigenaar, de familie Arends, tevens eigenaar en bewoner van het naastgelegen pand Almeloseweg 3. Jarenlang hebben betrokken instanties strijd geleverd om de Synagoge als cultureel erfgoed te behouden.
Naast de synagoge stond vroeger, in de noordhoek tussen de Almeloseweg en de Begherstraat, een ander gebouw: namelijk het kerkgebouw van de Nederlandse Protestantenbond. Dit betreft de woning van H. Aman met het adres Begherstraat 1. In de oorlog werd het kerkgebouw van de Protestantenbond gebruikt door de Duitse bezetter. Na de oorlog werd het door de Vriezenveense Harmonie gebruikt als repetitieruimte. Dat ging door tot 1965 toen de harmonie haar onderkomen zocht in het destijds nieuwe dorpshuis “de Hulle”.
De afdeling Vriezenveen van de Nederlandse Protestantenbond werd opgericht ten huize van L. ter Brake op 12 februari 1885. Het betrof opnieuw een afscheiding uit de Nederlands Hervormde kerk. Een groep van 89 vrijzinnige lidmaten kon zich niet verenigen met de streng confessionele beginselen van dominee De Molmoncourt en stichtten een vereniging van vrijzinnige hervormden. Toen in 1905 de woning waar zij pleegden te vergaderen afbrandde, besloten zij een kerk te bouwen naast de Synagoge. In het bestuur van de afdeling hadden onder anderen de burgemeester van Vriezenveen J.O. Meyer en de directeur van confectiefabriek Jansen & Tilanus, de heer J.L.L. Tilanus, zitting.
In de jaarvergadering van 8 oktober 1890 werd het bestuur van de Ned. Protestantenbond afd. Vriezenveen opgedragen zich met ds. Boetje, als president der Hengelose Commissie voor "Ziekenzorg" in verbinding te stellen, om ook in Vriezenveen een Vereniging "Ziekenzorg" te realiseren. Deze Ziekenzorg werd in de vergadering van 18 februari 1891 opgericht. Uit deze vereniging is het latere Groene Kruis voortgekomen. Uit het jaarverslag van 1923 blijkt, dat "Ziekenzorg" de hulpmiddelen ter beschikking heeft gesteld van het inmiddels opgerichte "Groene Kruis" en den 7 november 1924 werd besloten de onderafdeling Ziekenzorg geheel op te heffen.
Er zijn vergevorderde plannen ontwikkeld voor de bouw van een nieuw appartementencomplex op de locaties van de woning van Arends, beide genoemde voormalige kerkgebouwen en de woning van Aman. Het architectenbureau heeft een ontwerp uitgewerkt waarbij de Synagoge in het te bouwen complex wordt geïntegreerd.
Door: Gert Pape
