Terugkeer uit St. Petersburg
De Rusluie uit Vriezenveen zaten 200 jaar in St. Petersburg en hun grootste successen hadden ze in het midden van de negentiende eeuw met circa 35 winkels, een groot handelscentrum (de Hollandse kerk) en pakweg 10 handelscompagnieën. Rond 1900 was onder andere door concurrentie van Duitsers hun invloed minder en vanaf 1917 stortte de handel in door de Russische Revolutie. Rusluie die al eerder waren teruggekeerd naar Vriezenveen hadden een goed bestaan opgebouwd en konden hier prachtige villa’s neerzetten. Rusluie die na 1917 terugkeerden kwamen meestal berooid terug en de terugkeer zelf was lastig en ingewikkeld. Niet alleen door de chaos in Rusland zelf maar ook doordat heel Europa in oorlog was. Het was de tijd van de eerste wereldoorlog. We kennen een aantal verhalen over die terugkeer.
De familie Engberts vertrok in 1918 uit St. Petersburg, niet als vluchtelingen maar geheel legaal met alle Russische papieren (zie foto). Ze reisden per trein en ondervonden moeilijkheden vooral van Duitse kant. Ze moesten maanden wachten voordat ze toestemming kregen door Duitsland te reizen. En toen dat mocht dreigde er vlakbij Pskow de quarantaine. Iedereen moest worden onderzocht op vlektyfus. De Duitse commandant liet hen echter gaan omdat de nederlaag nabij was.
De familie Harmsen vertrok ook in 1918. Door de chaos en de voedselschaarste was het Jan Cornelis Harmsen duidelijk dat een verder verblijf in St. Petersburg zinloos was. Harmsen was mededirecteur van de firma Rothermundt die in Oekraïne een grote suikerfabriek bezat. De vrede van Brest Litowsk bracht daar vanaf maart 1918 relatieve rust. Harmsen besloot daarom naar Oekraïne af te reizen. Weliswaar na eindeloos gedoe voor het verkrijgen van alle in- en uitreisvergunningen. Naar Moskou ging het per trein, chaotisch en overvol. Mensen hingen aan de buitenkant en zaten op de daken van de wagons. Vervolgens verder zuidwaarts tot aan de demarcatielijn met het door Duitsers bezette Oekraïne. Door het niemandsland daarna werd gelopen, kilometers lang, met de bagage op boerenwagens. Harmsen werd hier getroffen door een zware bronchitis en besloot naar Sebastopol in de Russische Riviera te gaan. De bolsjewieken wonnen ondertussen terrein naar het zuiden en uiteindelijk kon de familie Harmsen via Jalta met de boot vluchten naar Griekenland.
Buitenlanders, dus ook de Rusluie, werden in St. Petersburg uiteindelijk gearresteerd en naar Moskou overgebracht. In 1920 lukt het de diplomaat Salomon Vlessing om 85 Nederlanders uit Moskou met het stoomschip de Lingestroom vanuit Reval (Tallinn) in Estland naar huis te krijgen. Zij werden uitgeruild met in Nederland geïnterneerde Russische krijgsgevangenen.
De Rusluie werden aanvankelijk welkom geheten, totdat de crisis van de jaren ’30 begon. Er was geen werk meer en opeens waren ze weer die “buitenlanders”, die allesbehalve welkom waren.
