Wordt het nog echt winter?

Het is bijna niet te geloven, maar een aantal opeenvolgende grijsgrauwe dagen eind december bleken tot de extremen te behoren sinds de registratie van het KNMI in 1901. Nooit eerder waren die dagen zo warm. Sommige nachten hadden zelfs het dubbele van hun gemiddelde dagtemperatuur. De extremen liepen door tot in het nieuwe jaar. Tot nu toe lijkt deze winter mogelijk af te stevenen op de warmste ooit. De bekendmaking op 20 december van het overlijden van de 90-jarige Reinier Paping herinnerde mij aan zijn winterkoude tegenhanger. Paping was de grote winnaar van de tocht der tochten, de Elfstedentocht in de barre winter van 1963 als de meest extreme én een van de koudste winters van de vorige eeuw. Een winter die begon op 19 december 1962 en drie maanden duurde. Een winter met drie maanden vorst, met dertien vriesdagen en met sneeuwstormen die dorpen in Noord-Nederland haast onbereikbaar maakten.

Vóór de kerstdagen was het IJsselmeer al geheel bevroren en lag er een dikke ijslaag in de kanalen. Op 4 januari vroor het 21,1 graden op klomphoogte (10 cm) en op anderhalve meter was het -16 graden. De Elfstedentocht werd verreden op 26 februari 1963. Om 09.00 uur was de temperatuur -4 en deze daalde in de loop van de ochtend naar -10. Een snijdende oostenwind en stuifsneeuw zorgde voor een gevoelstemperatuur van -20. Er waren 67 toerrijders waarvan nog niet de helft de finish haalde. In een snijdende wind met jachtsneeuw bij -14 legde Paping de bijna 200 km af met een zeer ruim tijdsverschil met de nummer 2. Een unieke prestatie.

Op tweede kerstdag in 1963 begon het in Vriezenveen langdurig te sneeuwen en er werd volop geschaatst op het kanaal bij de brug, bij Zandwijk. Jongens uit mijn buurt hadden besloten om naar Zwolle te schaatsen. Ik was elf jaar en werd te jong bevonden om mee te gaan. Vanaf dat moment besloot ik te sparen voor hoge noren. Twee jaren later kocht ik echte Viking noren voor fl. 99,- uit de etalage van Niphuis (Tromps Dieks). Ik kocht ze op de groei, maat 45. Helaas zat er na maat 43 geen groei meer in. Op meerdere plaatsen langs het kanaal waren sneeuwvrije ijsbanen gemaakt, compleet met een kraam voor de verkoop van warme chocolademelk. Als beugelbekkie moest ik iedere twee weken naar de tandarts te Almelo. Die winter fietste ik meerdere keren vanaf de brug bij Aadorp over het bevroren kanaal terug.

De tocht der tochten heb ik gezien bij een klasgenoot thuis op TV in zwart/wit met sneeuwbeeld in tweevoud: werkelijke sneeuw en die van de toen nog slechte beeldverbinding. En sneeuw lag er ook in ruime mate in Vriezenveen. De meeste bewoners hadden hun straatje vanzelfsprekend sneeuwvrij gemaakt, onbewust van de verplichting volgens de APV. Grote hopen met sneeuw lagen er langs de straten. De laatste resten daarvan waren achter in april nog te zien.

Velen denken dat een Elfstedentocht voorgoed verleden tijd is. Extreme weersituaties komen steeds vaker voor. Meteorologisch gezien bestaat er nog steeds kans op. En hoe langer het duurt des te meer komt hij dichterbij.

Door: Gert Pape