De synagoge van Vriezenveen

Het bedreigde bestaan van een gemeentelijk monument: de synagoge.

In Vriezenveen staat een oud gebouw, dat volop in het nieuws is: de Joodse synagoge, Almeloseweg 5, waarvoor door de huidige eigenaar vergunning tot sloop is aangevraagd. Onder andere de voormalige Joodse Vriezenvener Richard de Haas en de Stichting Behoud Synagoge (SBS) maken hiertegen bezwaar. In de 19e eeuw waren de Joodse Vriezenveners aangesloten bij de Nederlands Israëlische Gemeente (NIG) te Almelo. In 1876 stichten zij een eigen gemeente en bouwden de synagoge. Het voortbestaan van de voormalige synagoge kent na haar sluiting een langdurige strijd, die hem op zijn fundamenten moet doen trillen.

Geschiedenis synagoge en archief

De gemeente functioneerde als zelfstandige NIG tot 1923. In dat jaar was het aantal leden zodanig teruggelopen dat leden zich aansloten bij de NIG te Almelo. De eigen synagoge kon niet meer onderhouden worden en werd publiek verkocht. De opbrengst werd binnen de NIG Almelo volgens overeenkomst voor de duur van 25 jaren gereserveerd om te herinvesteren in een nieuwe synagoge te Vriezenveen. Zover kwam het niet en de gelden vervielen daarna aan de NIG Almelo. Het opgebouwde archief van de NIG Vriezenveen werd overgedragen aan de NIG Almelo. Het archief van de NIG Almelo werd later opgenomen in het archief van de burgerlijke gemeente Almelo. Toen daar geen plaats meer bleek te zijn voor particuliere archieven werd dit in 2015 door de NIG Twente (Enschede) op basis van overeenkomst overgedragen aan het Historisch Museum Vriezenveen voor de duur van 10 jaren, dit gelet op de bestaande historische banden. Voor de overdracht tekende namens de NIG Twente de voorzitter en oud Vriezenvener Eléon de Haas.

Het archief bestaat in hoofdzaak uit documenten, boeken en de Encyclopedia Judaïca, die uit 21 delen bestaat, een veelheid aan joodse voorwerpen uit de Almelose of Vriezenveense synagoge. Het museum inventariseert, doet historisch onderzoek en beschrijft het geheel.

Strijd om behoud synagoge

Sinds de oprichting in 1999 heeft de Stichting Behoud Synagoge (SBS) vele pogingen ondernomen om de synagoge voor Vriezenveen te behouden. "We zijn vaak bijna bij een oplossing geweest, maar het is steeds niet gelukt", zei in 2015 de toenmalige secretaris. Ook nu, zo beweren Richard de Haas en SBS, zit het niet op het geld vast. Er zouden joodse fondsen zijn die er heel graag geld in willen steken. Maar persoonlijke- en bestuurlijke meningen botsten. Het Openlucht Museum te Arnhem toonde serieuze belangstelling voor de synagoge. Men vond echter dat het gebouw voor Vriezenveen behouden moest blijven. In 2008 is overwogen om het gebouw te verplaatsen naar het terrein van de watertoren. Beide gebouwen staan op de gemeentelijke monumentenlijst.

Gesprekken werden gevoerd met projectontwikkelaars voor het bouwen van een appartementencomplex waarbij de gevel van de synagoge in het gebouw zou worden verwerkt. Een idee dat kan rekenen op de steun van Richard de Haas en SBS.

Eén ding staat vast; bij de volledige sloop van de voormalige synagoge vernietigt men meer dan alleen maar een oud gebouw.

Voor meer cultuur-historische verhalen met foto's kunt u lid worden van de Vereniging Oud Vriezenveen, u krijgt dan voor €22,00 per jaar vier keer het kwartaalblad Waver 't Vjenne thuisgestuurd. Op vertoon van de ledenkaart hebben leden eveneens gratis toegang tot ons museum. Telefoon 0546-563476 mail ons vereniging@oudvriezenveen.nl of kijk op http://www.museumvriezenveen.nl/waver-lid-worden.