Monumenten, We hebben ze nog!
Nog wel ja, want er is ook heel wat afgebroken in Vriezenveen. De dorpsstraat was vroeger iconisch voor Twente, met zijn vele karakteristieke boerderijen schuin op de weg. De dorpsstraat was een streep door het landschap, van Schipsloot in het oosten tot Stouwe in het westen, zes kilometer lang. Een toeristische attractie op zich. De dorpsstraat is er nog, niet meer zo herkenbaar als streep en ook heel veel authentieke boerderijen zijn verdwenen. Uiteraard heeft daar ook de grote brand van 1905 een rol in gespeeld.
Daarnaast kende Vriezenveen ook vele villa’s. Overigens kun je de oorspronkelijke monumentale boerderijen ook best villa’s noemen. Maar hier bedoel ik de vele imposante en verdwenen Rusluie panden zoals die van de families Kunst, Kruijs, Engels, Smelt, Engberts, Ter Brake, Jonker, etc.
Ook in het centrum waren authentieke panden te bewonderen zoals het hotel Ter Brake, later Coöperatie De Eendracht, op de plek van de huidige Regiobank, met daarnaast de monumentale boerderij/winkel van Abbink. Of het mooie dominees huis aan het einde van het “domineeslaantje”, op de plek van de huidige Vriezenhof. En we hadden als Vriezenveen ooit een stationsgebouw, ontworpen door het bekende Amsterdamse architectenbureau van Pierre Cuypers. Maar gelukkig is er ook nog een en ander bewaard gebleven. Jansen & Tilanus bestaat nog, zij het nu vermomd als Löwik Meubelen. De pijp is een rijksmonument en de enige in Nederland met zo’n fraai gemetseld mozaïek in rode radiaalsteen. Ook de villa van Tilanus is nog prominent aanwezig en bekend als dokterspraktijk aan het Westeinde 546. Een mooi voorbeeld van een Rusluie villa is het Harmsenhuis. In de tweede helft van de vorige eeuw in gebruik als werkplaats en voor opslag van meubilair. Gelukkig is het in 1995 grondig gerenoveerd.
Op de lijst van rijksmonumenten staan verder nog in Vriezenveen: de molen van Leemans en zes boerderijen, waaronder de Peddemorsboerderij op het Westeinde en de fraaie symmetrische boerderij van boer Holland, direct aan het begin van het Oosteinde, op nummer 3.
Het oude gemeentehuis (Historisch Museum), de watertoren, het voormalige postkantoor (Pearle) met de smederij ernaast, en de Grote kerk behoren tot de gemeentelijke monumenten. Op die lijst staan ook nog verschillende boerderijen en woningen.
Fini’s hoeve, het kachelmuseum, café het Wapen van Vriezenveen, het overgebleven stukje veemarkt, dat zijn ook nog authentiek stukjes Vriezenveen. Gelukkig is het Wapen na de brand in 2011 weer volledig hersteld.
Met zijn allen zijn we als Vriezenveners zelf de hoeders van ons erfgoed. Laten we dat koesteren. Immers waar gaan we op vakantie? Daar waar de historische plekken bewaard zijn gebleven. Kennelijk vertegenwoordigt ons erfgoed dus toch een grote waarde.