Van onversaagde Vjenneluie en Groenlandse walvissen
Veel Vriezenveners ontberen onbewust en schaamteloos enige kennis van de rijke historie van ons dorp Vriezenveen met het Russische Sint Petersburg. Mocht deze kennis hen nu al verbazen, hoe smadelijk zullen ze dan bij het horen van actieve betrokkenheid van Vriezenveners bij de walvisvaart, dat breeduit lachend naar het rijk der fabelen verwijzen. Zelf heb ik ook wel eens stilletjes gedacht, dat het misschien een opgesmukt verhaal was van een overmoedige geschiedschrijver. Edoch de sceptici worden snel en ontnuchterend uit hun valse droom gewekt. Nee, geen sagen of legenden, maar gewoon de harde waarheid, gestaafd door officiële documenten en andere belangrijke geschriften.
Bij die walvisjacht waren wel degelijk verschillende Vriezenveense families betrokken en één van hen was de familie Engbers. De woning van die familie staat al tijden bekend als het walvisvaardershuis. Dat huis stond vroeger recht tegenover café-restaurant “het Wapen van Vriezenveen".
De familie Engbers heeft een document verstrekt aan het Historisch Museum Vriezenveen dat duidelijke taal spreekt. Het betreft het walvisvaarderslogboek uit 1792. Het is het journaal van het schip "De zes gebroeders, vier gezusters" en hierin wordt verslag gedaan van een walvisjacht naar Groenland. Commandeur was H. Adriaan, met aan boord 44 manschappen en 7 sloepen. Met nog enkele andere schepen voer men uit, samen met ook nog een fregat. Naast de vele maritieme en meteorologische informatie heeft men ook de walvisjacht omschreven:
"De harpoenier heeft vooraan in de sloepen gestaan met een harpoen van ijzer met een lengte van twee meter en deze in het lichaam van de walvis geworpen. Eén van de walvissen ging als een razende tekeer waardoor er moeilijkheden ontstonden nadat de lijn geheel ontrold was. Er werden daarna door anderen meerdere harpoenen gestoten waardoor het dier door bloedverlies zijn strijd staakte".
Er zijn landelijk wel meer walvisvaarderslogboeken bekend maar het hier genoemde is heel accuraat bijgehouden en werd door de toenmalige directeur van het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen zodanig interessant geacht, dat hij hier een kopie van heeft laten maken. Het logboek omvat 70 beschreven pagina's.
De grootvader van Mr. B.H. Engbers heeft na een van zijn succesvolle walvisvaarten een Friese klok laten maken in Amsterdam bij klokkenmaker Johannes Verwijk. De wijzerplaats vertoont het opschrift:" 'd Groenlandtse Visscherij".
Mr. B.H. Engbers bezit nog vele andere documenten die de betrokkenheid van Vriezenveners bij de walvisvaart naar Rusland en naar Groenland bevestigen.
De walvisvaart van Nederland was overwegend een aangelegenheid van westerlingen maar 't Vjenne sprak vanuit het oosten des lands een woordje mee. En u hoeft er niet aan te twijfelen, want 't steit allemoal duud'lijk op papier en dat lög neit.
Gert Pape
Historisch Museum Vriezenveen
