In en rond Vjenne
“De tijd houdt geen schaft” is een bekend Fries spreekwoord. En uiteraard moet je met je tijd mee. Dat heet vooruitgang. Maar soms denk je ook met plezier aan vroeger, aan tradities en oude gebruiken. Vaak lijken die echter ongemerkt te verdwijnen.
Wat is het dan fijn als er iemand probeert die tradities en gebruiken vast te leggen.
Zo iemand hadden we gelukkig in Vriezenveen. Schilder Bernard Jaspers Fayer heeft er zijn levenswerk van gemaakt. Bijna al zijn schilderijen gaan over de omgeving van, en de tradities en gebruiken in Vriezenveen. Vaak heeft men niet in de gaten hoe omvangrijk zijn werk was. Onlangs kreeg ik een boekje onder ogen uit 1978, uitgegeven door Boswinkel, bij de 75-ste verjaardag van Bernard Jaspers Fayer. In dat boekje staan ruim 300 foto’s van schilderijen over de omgeving van Vriezenveen en de tradities en gebruiken in het dorp. Het mooie van dat boekje is dat de schilderijen vaak van commentaar zijn voorzien in het Vjeans. Dat maakt het boekje nog authentieker en het boekje vormt daarmee ook een ondersteuning van ons dialect. Om een paar voorbeelden te noemen: Enig idee waar het schilderij over gaat waar de volgende tekst onder staat?
’t Jeunchie mag ’t muusie trekk’n en ’n doomneer wacht op zien stukkie vleis.
En wat zou er aan de hand zijn als iemand de volgende opmerking maakt?
Zol ’n d’r wat op ’t heui wjèn, de tjörfbenne lig op de koante.
Ik vond ook een schilderij met de volgende tekst als verklaring:
’t Schient dat ’t heuntie last hef van ’t trekharmonica en pattiluije van ’n voesel
Bij het schilderij waarvan aan het begin van dit
artikel een foto is opgenomen staat als verklaring:
Vet priezen van ’t vaaiken en ’n klein ’n buurman Nats koomp bloud haal’n vuur de bloudkouke.
In 1978 was kleuren fotografie nog niet erg algemeen. Het boekje is dus afgedrukt in zwart wit zoals op de foto hiernaast. Daar staat overigens als verklaring bij: Haondel in de Haibaige. Ik coeveer oe da’j nog nooit zunne beste kou hebt ‘e had.
Het Vriezenveens dialect is heel bijzonder en kent invloedenvan het Twents, het Sallands, het Fries en het Westfaals. Prof. Entjes is er in 1968 op gepromoveerd.
De spraak kon door de sterk geïsoleerde ligging van Vriezenveen gedurende vele eeuwen bewaard blijven.
Veel nieuwe Vriezenveners zullen moeite hebben met het oude Vjeans. Kijk voor hulp daarom eens in het woordenboek “dialect van Vriezenveen” op http://www.twentsetaalbank.nl/docs/19xx-Jonker+Grol-Woordenboek_dialect_van_Vriezenveen.pdf. Of neem contact op met de dialectgroep van het Historisch Museum Vriezenveen. Het zou trouwens mooi zijn als iemand het initiatief zou nemen het boekje over Jaspers Fayers nog eens in herdruk te nemen, en dan in kleur.
